ABD’nin İran yaptırımlarının ikinci dönemi: Yaptırımlar nelerden ibaret olucak?
ABD Başkanı Donald Trump’ın, İran ile nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesinin ardından uygulamaya koyacağı yaptırımların ikinci aşaması yarın TSİ 08.00’de yürürlüğe giriyor.
Trump’ın anlaşmadan çekilme kararını açıklamasının ardından ABD Hazine Bakanlığı, İran’a yönelik yaptırımların 90 ve 180 günlük iki aşamayla yeniden uygulanmaya başlayacağını duyurdu. Bu kapsamda 90 günün ardından ilk yaptırımlar 7 Ağustos’ta devreye girdi. ABD Hazine Bakanlığının verdiği 180 günlük sürenin dolmasıyla ikinci aşama yaptırımlar ise yarın TSİ 08.00’de başlayacak.
ABD Hazine Bakanlığı verilerine göre, 5 Kasım’da başlayacak yaptırımlar 6 maddeden oluşuyor.
Maddelerin başında, İran’ın liman operatörleri, gemicilik ve gemi inşaatı sektörleri bulunuyor. Yaptırımlar, İran İslam Cumhuriyeti Gemicilik Hatları, Güney Gemicilik Hattı gibi firmaları ve bunların ilgili olduğu kuruluşları kapsıyor.
Hazine Bakanlığının yaptırımlarının ikinci maddesini ise petrolle ilgili işlemler oluşturuyor. İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) ve Ulusal Tanker Şirketi (NITC) gibi kuruluşları da kapsayan yaptırımlar, İran’dan petrol, petrol ürünleri ya da petrokimya ürünlerinin satın alımına uluslararası kısıtlamalar getiriyor.
Finans sektörü de hedefte
Yaptırımların bir diğer hedefinde ise yabancı finans kuruluşlarının İran Merkez Bankası ve belirli İranlı finans kuruluşları ile yaptığı işlemler yer alırken, 4. madde yine İran Merkez Bankası ve bazı İranlı finans kuruluşlarına özel finansal mesaj hizmetlerinin önlenmesini içeriyor.
İran’a yönelik yaptırımların 5. ve 6. maddelerinde de aracılık ve sigorta şirketleri ile İran enerji sektörüne yönelik kısıtlamalar bulunuyor.
Öte yandan ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, önceki gün yaptığı açıklamada, 5 Kasım’da yürürlüğe girecek yaptırımlar çerçevesinde 700’ü aşkın İranlı kişi ve kurumun daha kara listeye ekleneceğini belirtti.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo da ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından mayıs ayında yaptığı açıklamada, İran’la yeni bir anlaşma yapılması gerektiğini vurgulayarak 12 maddelik şart ortaya attı.
12 maddelik şartlar neler?
Pompeo’nun dile getirdiği şartlar şu şekilde:
1- İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansına (UAEA) önceki nükleer programlarının askeri boyutlarını tamamen açıklamalı ve bu çalışmalarını daimi ve doğrulanabilir olarak tamamen bırakmalı.
2- İran, uranyum zenginleştirmeyi durdurmalı ve bir daha asla plütonyum işlememeli.
3- İran, UAEA’ya tüm ülkedeki tesislere koşulsuz erişim hakkı tanımalı.
4- İran, balistik füze üretimine son vermeli ve nükleer kapasiteli füze fırlatma ve geliştirmeyi durdurmalı.
5 – İran, gerçek olmayan suçlamalarla tutukladığı tüm ABD ve bu ülkenin ortak ve müttefiki olan ülkelerin vatandaşlarını serbest bırakmalı.
6 – İran, Hizbullah, Hamas ve Filistin İslami Cihad Hareketi de dahil olmak üzere Ortadoğu’daki tüm “terörist gruplara” desteğini geri çekmeli.
7- İran, Irak hükümetinin egemenliğine saygı duymalı ve Şii milislerin silahsızlandırılması, tasfiyesi ve yeniden entegrasyonuna izin vermeli.
8- İran, Husi milislere askeri desteğini kesmeli ve Yemen’de barışçıl siyasi çözüm için çalışmalı.
9- İran, Suriye’nin tamamında İran komutasında bulunan güçleri geri çekmeli.
10- İran, Afganistan ve bölgedeki Taliban ve diğer teröristlere verdiği desteği kesmeli ve El Kaide’yi barındırmayı bırakmalı.
11- İran, Devrim Muhafızları Kudüs Gücü’nün dünyadaki terörist ve militan ortaklarına verdiği desteği kesmeli.
12- İran, birçoğu ABD’nin müttefiki olan komşularına karşı tehditkar davranışlarına son vermeli, İsrail’i yok etme ile Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirliklerine füze atmaktan vazgeçmeli.
Birinci pakette neler vardı?
ABD’nin 7 Ağustos’ta İran’a yönelik yeniden uygulamaya başladığı birinci aşama yaptırımlar çerçevesinde İran hükümetinin, ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması yasaklandı.
İran’ın çelik, kömür, alüminyum ticareti ile otomotiv sektörüne yaptırım uygulandı, Tahran’a sivil havacılık yaptırımları geri getirildi, yaptırımlar kapsamında İran’ın yolcu uçakları ve uçak parçası ithalatı engellendi.
İran’ın para birimi tümen üzerinden ülke dışında gerçekleşecek önemli işlemlere kısıtlamalar uygulandı ve ABD’ye İran tarafından yapılan el yapımı halı ve gıda ürünlerinin ihracatı yasaklandı.
İran’ın dış borcuna bağış yapılması ve satın alınmasına yaptırımlar kapsamında yasak getirildi.
8 ülke yaptırımlardan muaf
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Hazine Bakanı Steven Mnuchin, cuma günü yaptıkları açıklamada, İran’a yaptırımların 5 Kasım’dan itibaren yeniden uygulanmaya başlanacağını bildirdi.
Buna karşın, İran’dan petrol ithalatını kayda değer şekilde düşüren ancak sıfırlayamayan 8 ülkeye, petrol ithalatı için geçici muafiyet tanınacağını kaydeden Pompeo, bu ülkelerin 5 Kasım Pazartesi günü açıklanacağını ifade etti.
Pompeo, yaptırımlar açısından Avrupa Birliği’ne hiçbir muafiyet tanınmayacağını kaydetti.