Azerbaycan`da 2021, “Nizami Gencevi Yılı” ilan edildi

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 2021 yılını ülkede “Nizami Gencevi Yılı” ilan edilmesi hakkında kararname imzaladı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi`nden yapılan açıklamada, Cumhurbaşkanı Aliyev`in imzaladığı kararname ile 2021`in ülkede “Nizami Gencevi Yılı” ilan edildiği bildirildi.

Açıklamada 2021`in, Azerbaycan şairi Nizami Gencevi`nin doğumunun 880`inci yıldönümü olması esas alınarak “Nizami Gencevi Yılı” ilan edildiği belirtildi.

Nizami Gencevi

Türk Dünyasının en büyük şairlerinden biri olan Nizami, 1141’de Gence’de doğdu. Asıl adı Cemaleddin Ebu Muhammed İlyas bin Yusuf’tur. Dünyada Fars şairi olarak tanıtılan Nizami kendi eserlerinde özellikle memleketi Gence’ye olan sevgisini dile getirmişdir.

İlk kez Leylâ ile Mecnun’u, mesnevi şeklinde yazanlardandır. Tüm şiir Farsça yazılmıştır. Hemse (Khamse) ya da Beş mücevher (Panj Ganj) denilen eserleriyle meşhurdur.

Henüz hayattayken ün kazanan Nizami en önemli eserini ‘Hamse’ adı altında topladı. Hamse’de, Nizami’nin 1177’de yazdığı ‘Sırlar Hazinesi’, 1180’de yazdığı ‘Hüsrev ve Şirin’, 1188’de yazdığı ‘Leyla ve Mecnun’, 1196’da yazdığı ‘Yedi Güzel’ ve 1197-1209 arasında yazdığı İskendername adlı mesneviler yer alır.

Pek çok kaynak Nizami’nin Genceli ve Türk asıllı bir şair olduğunu kanıtlayan bilgilerle doludur. Buna mukabil İranlı olduğuna delalet eden Tek mısrada geçen “ Kum “ şehrinde doğduğunu belirten ibaredir. Bu ibareyi Nizami’nin yazıp yazmadığı belli değildir. Üstelik çok sonradan yazılmış bu nüshadaki bu ibareyi Nizami’nin yazdığına delalet teşkil eden bir çalışma ve kanıt yoktur.

Nizami, çağındaki ve daha sonraki diğer Türk şairlerin de yaptığı gibi eserlerini Farsça yazmıştır.17 yy kadar pek çok diğer şair ve yazarımız eserlerini Farça veya Arapça ile yazmıştır. Nizami eserlerini Farsça ve Arapça yazan diğer Türk şairleri kadar Türk asıllı bir şairdir. Farca yazma alışkanlığı o devirlerdeki diğer Türk âlim ve yazarının pek çoğunda görülen genel bir eğilimdir.

Eserlerinin birisi hariç diğerlerinin hepsini Türk Hükümdar ve Hanlarına takdim etmiştir. Mezarı Gence’dedir. O devirde Gence, Isfahan, Merv, Aksaray kadar önemli Türk kültür başkentlerinden biridir. Gence, Altınorda, Hazar, Kıpçak, Selçuklu ve Osmanlı devletleri zamanından beri Azerbaycan’daki Türk hanlıklarının, atabeylerinin ve Türk Asıllı han sülalelerinin başkentliğini yapmış bir şehrimizdir. Çok kısa sürelerle İran Türk Hanedanlarının eline geçmişse de her zaman Türklerin yaşadığı, Türk hanlarının ve beylerinin yönetiminde olan bir şehir olarak kalmıştır.

Nizami Türk, İran ve Dünya edebiyatı için çok önemli bir şairdir. Türk edebiyatına dâhil gördüğümüz zaman edebiyat tarihlerimizdeki pek çok bilginin yer değiştirmesi gerekecek, edebiyatımızda ilk Hamse yazarı olmak şerefi Nizamiye düştü. İran şiirinin Türk divan şiirinden üstün sayılmasının en büyük sebeplerinden birisi de Nizami’dir. Nitekim divan şairlerinde çok yankı bulan Leyla ile Mecnun, Hüsrev ile Şirin, İskendername ve Sakinamelerin membaı Nizami’dir. Böyle olunca da Türk şairlerinin Farisi şairlerin seviyesine değil; bir Türk şairi olan Nizami’nin seviyesine ulaşmaya çabaladıkları sonucu ortaya çıkmaktadır.