Osmanlı Tarihinde Paşa Ünvanı Verilen İlk ve Tek Kadın: “Emine Valide Paşa”
Padişah 2. Abdülhamid tarafından paşa ünvanı verilen tarihteki ilk ve tek kadın “Emine Valide Paşa”nın ilginç hikayesi…
Paşa denildiği zaman akılda canlanan ilk resim; başında fes, yakasında madalyonlar olan palabıyıklı bir adam olsa da Osmanlı’da kadın bir paşanın olduğu pek bilinmez. Zarafeti, alımı, otoriter kişiliği ile dikkatleri üzerine çeken Emine Valide Paşa Osmanlı Devleti tarafından “Paşa” unvanı verilen ilk ve tek kadındı.
1858 yılında İstanbul’da dünyaya gözlerini açan Emine Valide Paşa’nın babası Damat İlhami Paşa, annesi ise Sultan Abdülmecid’in kızı olan Münire Sultan’dır ve tam adı Emine Necibe İlhami Hanım Sultan’dır.
Kuzeni Mısır Hidivi olan Mehmet Tevfik Paşa ile evlenen Valide Paşa, bu evlilikten Osmanlı tarihi kaynaklarında ismi sıkça geçen Mısır Hidivi II. Abbas Hilmi Paşa’yı dünyaya getirdi.
Osmanlı Devleti’nin I. Dünya savaşı girmesi ve İngiltere’nin Abbas Hilmi Paşa’yı hidiv olarak tanımadığını ilan etmesi üzerine Emine Valide Paşa, Mısır’dan ayrılıp İstanbul’a yerleşme kararı aldı.
Güzelliği, kibarlığı ve asaletiyle meşhur olan Emine Valide Paşa’ya Osmanlı tarihinde bir ilki gerçekleştirmesini sağlayan “paşa” ünvanı Sultan II. Abdulhamid tarafından verildi. Osmanlı Devleti’nde alışılmadık bir ünvanla şereflendirilen Valide Paşa en az ünvanı kadar sıra dışı bir kişiliğe sahipti.
Emine Valide Paşa İstanbul’a yerleştikten sonra Bebek’te bulunan ve adıyla özdeşleşen yalıda yaşadı. Burası yalı ona II. Abdülhamid tarafından hediye edilmişti. Yalının tekrar yapılmasını isteyen Emine Valide Paşa yeniden inşa işini İtalyan mimar Raimondo D’Aranco’ya verdi.
Emine Valide Paşa, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun ardından yaşadığı meşhur yalıyı genç devletin hizmetine armağan etme kararı aldı ve verdiği karar adına somut adımlar atmak üzere ilgili kurumlarla resmi yazışmalara başladı.
Ancak bu yazışmalarda Emine Valide Paşa’nın canını sıkan bir detay vardı. Kendine Osmanlı Devleti tarafından verilen ve kıvançla duyarak kullandığı “paşa” unvanı artık resmi yazışmalarda geçmiyordu. Yeni devlet için o artık Emine Valide Paşa değil “Bebekli Emine Hanım”dı.
Bu durumdan rahatsızlık duyan Valide Paşa verdiği karardan geri adım atarak yalıyı Türkiye Cumhuriyeti hizmetine vermekten vazgeçti. Dönem itibariyle Mısır’ın İstanbul’da diplomatik bir binası olmadığını öğrenmesi üzerine ölünceye dek oturma koşulu ve öldükten sonra da av köşkünün yıkılması şartı ile yalıyı Mısır Hükümetine bağışladı.
Tarihimizin ilk ve tek kadın paşası Emine Valide Paşa ölene kadar korudaki av köşkünde yaşadı ve 1931 yılında yaşamını yitirdi. Vasiyeti gereği av köşkü, ölümünden sonra yıktırılmıştır. Adını taşıyan yalı ise bugün Mısır Başkonsolosluğu olarak hizmet vermekte.
gizibu