Führer bıyıkları bir anda nasıl yok oldu? – Atilla Oral yazdı – İlginç bilgiler
1930’lu yıllarda ülkemizde bakan, bürokrat, diplomat, asker, polis, tüccar, sanayici, çiftçi gibi hemen her kesimde Führer bıyığı modası çok yaygındı.(1) II. Dünya Savaşı sırasındaki devlet büyükleri ve burjuvazimizin önde gelenlerinin fotoğrafları incelendiğinde Hitler bıyığının daha da arttığı görülür. Gerçekten de bu tarihte ülkemiz mahalle bekçisinden müdür ve bakanlara kadar Hitler’e tıpatıp benzeyen şahıslarla doluydu.
Milli Şef İsmet İnönü (2) ve beraberindeki devlet ricali 30 Ocak 1943 tarihinde Churchill (3) ile Adana, Yenice tren istasyonunda görüşme yaptı. Müttefikimiz İngiltere Silâh, cephane ve para vererek Türkiye’ye destek oluyordu. Başbakanı Churchill yapılacak yardımın detaylarını görüşmek için Adana’ya geldi. Ancak kendisini karşılayan Türk devlet yetkilileri arasında çok sayıda Führer bıyıklı şahıs vardı.
“Adana Mülakatı” adıyla tarihe geçen bu görüşmede Churchill’in Führer bıyık meselesini espri konusu yapması ve şaka yollu bir soruyla İnönü’ye hayretini bildirmesi mümkündür. Çünkü en az on yıllık geçmişe sahip olan söz konusu Führer bıyıkları, bu görüşme sonrasında aniden yok oluverdi. Bakanlar kurulu üyeleri hep birlikte ve bir anda bıyıklarını tıraş etti. Yapılan bu toplu tıraş bir tesadüf eseri olamazdı. Türk devlet yetkililerinde var olan Almancı imaj ve dış görünüşün silinmesini amaçlıyordu. Churchill ile tren vagonunda yapılan görüşmeden sonra hükümette Führer bıyığı taşıyan kimse kalmadı.
TBMM’ndeki Milletvekilleri arasında Führer tarzı bıyıklılar Milli Şef’in verdiği talimat üzerine bıyıklarını tıraş ederek yeni devrin şartlarına uydular. Milli Şef’in bıyık müdahalesine çok az sayıda Milletvekili direndi. Profesör Milletvekili Fuat Köprülü (4) Alman yanlısı olmadığı gibi; ABD taraftarı olan DP iktidarının Dışişleri Bakanı idi. Ancak Milli Şef İsmet İnönü’ye kızdığı için olsa gerek Führer bıyığını ölünceye kadar kesmedi.
Çeşitli araştırmacı ve yazarlar tarafından sıkça sabote edilen, haksız yere Nazi işbirlikçisi ve Almancı diye etiketlenmeye çalışılan Nuri Paşa; Führer bıyığı modasına hiçbir zaman uymadı. Gençliğinden beri çeşitli sakal ve bıyık modellerini deneyen Nuri Paşa asla Führer bıyığı bırakmadı. Oysa Şakir Zümre’den (5) Nuri Demirağ’a (6) kadar çok sayıda sanayici meslektaşının hemen hepsi (1950’li yıllara kadar) Führer bıyıklıydı.
Milli Şef İsmet İnönü’nün Führer bıyık yasağı.
1943 yılında Hasan Âli Yücel (7) ve diğer hükümet üyelerinin Führer bıyıkları bir anda kayboldu. Führer bıyık tıraşı bizzat Milli Şef İnönü’nün emriyle gerçekleştirildi.
II. Dünya Savaşı sırasında Alman taraftarlarından Cumhuriyet gazetesi sahibi ve yazarı Nadir Nadi,(8) Hasan Âli Yücel’in ve diğer bakanların bıyıklarını İnönü’nün emriyle nasıl kestiklerini şöyle anlatıyor:
“1943 yılı başlarıydı. Bir gün Ankara Palas’ın büyük salonunda Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel’e rastladım. Yüzünde bir tuhaflık, daha doğrusu bir eziklik vardı. Yücel’in dikkat edince bıyıklarının yok olduğunu gördüm. Oysa, bir çift gür ve kara kaşın çevrelediği yüzünde bir denge kuruyordu bıyıkları.
– Hayrola üstat, neden kestin o bıyıklarını?
– Sorma Milli Şef öyle istedi.
– Nasıl? Milli Şef mi? Ne münasebet?
Evet Milli Şef öyle uygun görmüştü. Yalnız Hasan Ali’nin değil, başta Saraçoğlu (9) dudağının üstündeki erlik belgesi taşıyan bütün hükümet üyelerine bıyıklarını ustura ile kazımalarını emretmişti. Onlar da bıyık yüzünden istifa edecek değillerdi ya, Değişmez Genel Başkanı’nın emrini yerine getirmişlerdi. (10)
Kaynak ve dipnotlar:
1 – Önemli dipnot: Mustafa Kemal Atatürk hiçbir zaman Führer bıyığı bırakmadı.
2 – İsmet İnönü (1884 – 1973) Başbakanı, Cumhurbaşkanı, CHP Kurultayı tarafından kendisine “Milli Şef” unvanı verilen asker ve siyasetçi.
3- Winston Churchill (1874 – 1965) İngiliz devlet adamı. II. Dünya Savaşı’nda Birleşik Krallık Başbakanı.
4 – Fuad Köprülü (1890 – 1966) Ordinaryüs profesör tarihçi, Türkolog, DP hükümetinde Dışişleri Bakanı, siyasetçi ve edebiyat araştırmacısı, bilim adamı.
5 – Şakir Zümre, (1885-1966) Türk Savunma Sanayi’nde Öncü, İlk Türk Girişimcisi, İlk Silâh Fabrikatörü.
6 – Nuri Demirağ, Mühürzade (1886 – 1957) Türk iş adamı, siyasetçi, uçak fabrikası sahibi.
7 – Hasan Âli Yücel (1897 – 1961) Öğretmen, Milli Eğitim Bakanı, Köy Enstitüleri’nin kurucusu.
8 – Nadir Nadi Abalıoğlu (1908 – 1991) Gazeteci, yazar. Cumhuriyet gazetesinin kurucusu Yunus Nadi’nin oğlu.
9 – Mehmet Şükrü Saraçoğlu (1886 – 1953) Siyaset ve devlet adamı. 1942-46 yılları arasında Başbakan, 1938-42 arasında Dışişleri Bakanı, 1948 ile 1950 arasında da TBMM Başkanı olan Saraçoğlu, bu görevler dışında 1924 ile 1938 arasında Milli Eğitim, Maliye ve Adalet Bakanı.
10 – Cumhuriyet gazetesi, Perde aralığından, Bıyık meselesi, Nadir Nadi, 20-21 Ağustos 1964, s. 4.
Oral, Atilla, Nuri Killigil, Demkar Yayınevi, İstanbul, 2016, s. 438 – 439
Tr.Yeniçağ.Az