Budapeşte Zirvesi'nde Türk dünyası tarihinin pnemli bir sayfası yazıldı - Hulusi Kılıç

Türk Devletleri Teşkilatı’nın 20-21 Mayıs’ta Budapeşte’de geçirilen Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi tarihi önem taşımaktadır. Macaristan, Türk Devletleri Teşkilatı’na gözlemci üye olmasına bakmayarak Başbakan Victor Orban Türk Devletleri Teşkilatı’nın gayrı resmi zirvesinde – Budapeşte’te düzenledi ve ilk Türk aile meclisini toplayarak mükemmel ev sahipliği yaptı. Avrupa’nın merkezi Budapeşte’de ilk defa Türk aile Meclisi’nin toplanmış olması tarihi bir hadisedir .

Başbakan Orban, 2018 yılında Macaristan’ın önceki adıyla Türk Konseyi’ne gözlemci olarak katılmasını sağladı. Macaristan, Türk Konseyi’nin 2021 yılında Türk Devletleri Teşkilatı’na dönüştürülmesinden sonra Teşkilat içindeki faaliyetlerini üye devlet gibi sürdürdü ve Türk Devletleri Teşkilatı’nın ofisini Budapeşte’de açtı. Başbakan Victor Orban Türk Devletleri Teşkilatı’nın gayrı resmi zirvesine ev sahipliği yaparak Teşkilata verdiği önemi ve desteği somut olarak gösterdi.

Başbakan Victor Orban, Azerbaycan’ımızın lideri Cenab Prezident İlham Aliyev gibi “Neyi, ne zaman ve nasıl edeceğimi ben bilirim” diyen, Avrupa Birliği içerisinde halkının ve ülkesinin çıkarlarını ön planda tutarak müstakil siyaset yürüten bir liderdir. Başka bir ifadeyle O bir babayiğittir.
Budapeşte Zirvesi, Başbakan Orban’ın Avrupa’da “tek” olmadığını, yanında ailesinden, Avrupa’nın fiziki ve enerji güvenliklerini sağlayan, Avrupa’nın ihtiyaç duyduğu zengin petrol, doğal gaz ve madenlere sahip kardeş ülkelerin olduğunu öncelikle Avrupa’ya ve dünyaya somut olarak göstermiştir. Bu Zirve Başbakan Orban’ın Avrupa’daki gücünü , nüfuzunu ve saygınlığını artırmıştır.

Budapeşte Zirvesiyle , Brüksel’e, “Siz Özbekistan’a giderseniz, biz de Avrupa’nın merkezindeki kardeş ülke Macaristan’a geliriz” mesajı verilmiştir .

Cenab Prezident İlham Aliyev Cumhurbaşkanı seçildikten sonra 14 Şubat 2024 tarihinde Azerbaycan Milli yaptığı and içme merasimindeki konuşmasında, Türk Dünyası için “büyük coğrafya, büyük arazi demişti. Budapeşte zirvesi bu sözün ne kadar doğru ve isabetli olduğunu göstermiştir. Nitekim Türk Devletleri, Kazakistan’dan Macaristan’a uzanan büyük bir coğrafya ve büyük arazide yerleşmektedir. Moldova’da da Özerk Gagauz Yeri’nin olduğunu göz önünde bulundurursak Türk dünyası coğrafyasının ne kadar büyük ve geniş olduğunu daha iyi anlarız.

Türk devletleri teşkilatına üye devlerin siyasi, iktisadi ve askeri güçlerine ve coğrafi konumları ile sağladıkları bölgesel ve küresel enerji ve lojistik imkanlara baktığımızda büyük gurur hissi geçiririz.
Bu bağlamda , Teşkilat içerisinde, Avrupa’nın en büyük ordusu, NATO üyesi ve NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip, G-20 üyesi ve Asya ile Avrupa kıtalarını birleştiren bir Türkiye var.

TDT içerisinde, 10 Avrupa ülkesine, bunun 8’i Avrupa Birliği üyesi olmak üzere 12 ülkenin enerji güvenliğini sağlayan, Güney Kafkasya’da ve bulunduğu coğrafyada giderek güçlenen, söz sahibi olan , coğrafi konumuyla kilit taşı işlevi gören bir Azerbaycan var.

TDT içerisinde, NATO üyesi ve Avrupa Birliği üyesi, güçlü ve kararlı siyaset yürüten ve her yıl düzenlediği Hun-Türk Kurultayı ile Türk dünyasını. birliğine önem veren bir Macaristan var.

TDT içerisinde, 2.724.900 km2’lik geniş ve verimli bir arazisiyle dünyanın dokuzuncu ülkesi konumuna sahip , zengin tabi enerji kaynaklara sahip, bölgesinde giderek parlayan bir Kazakistan var.

TDT içerisinde, Cenab Şevket Mirziyoyev’in Cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra bölgesinde giderek güçlenen , dünyada saygınlık kazanan, yatırım imkanları sunan , zengin madenleri ve verimli geniş tarım arazileri olan Özbekistan var.

Keza TDT içerisinde, İpek Yolu üzerinde yerleşik, Orta Asya’da stratejik coğrafi konuma sahip. Kırgızistan var.

TDT’nin Budapeşte Zirvesi’ne baktığımızda iki önemli eksik vardı. Bunlardan ilki Türkmenistan, diğeri KKTC’dir. Kardeş Türkmenistan’ın Türk Devletleri Teşkilatına üye olması büyük önem arz etmektedir. TDT bir askeri ittifak veya NATO gibi bir savunma teşkilatı değildir. TDT, aynı soy, kök, tarih, medeniyet ve dil birliği, ortak değerler üzerine kurulmuştur. TDT, yapı olarak Tahran’da yerleşik Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve Bağımsız Devletler Topluluğu gibi bir teşkilattır. Türkmenistan’ın Türk Devletleri Teşkilatı’na en kısa sürede katılımını beklenmektedir. Türkmenistan’ın üyeliği Türk Devletleri Teşkilatı’na güç katacaktır. Diğer eksik ise Türk Dünyası’nın önemli bir parçası KKTC’dir. KKTC, Doğu Akdeniz’deki stratejik konumuyla Doğu Akdeniz’de Türk kalesi işlevi görmektedir. Başta BM ve AB’nin izlediği haksız ve adaletsiz uygulamalar ve alınan kararlar nedeniyle izole edilmektedir. Kardeş ülkelerin bu haksızlığı görerek, KKTC ile yakın işbirliği yapmaları ve yakın gelecekte tanımaları beklenmektedir.

TDT üyesi ülkelerin Doğu ile Batı arasında uluslararası yolların üzerinde yer almaları nedeniyle Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarına önemli lojistik imkanlar sağlamaktadır . Bu çerçevede Türkiye ve Azerbaycan’ın işbirliği ile gerçekleşen Bakü-Tiflis-Kars İpek Demiryolu Pekin’i Londra’yla birleştiren asrın en önemli ulaşım projesidir. Bu proje, sunduğu imkanlar göz önünde bulundurulduğunda bölgede ve dünyada Türk Devletleri Teşkilatı’na önemli saygınlık kazandırmaktadır.

Bu vesileyle, Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurumsal hale gelmesinde Prezident Cenab İlham Aliyev’in oynadığı tarihi rolü hatırlatmak istiyorum.

Türk Devletleri bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra liderler düzensiz olarak bir araya gelmekteydi. 2009 yılında Azerbaycan’da Büyükelçiydim. Cenab Prezident’ın teşebbüsü ve daveti üzerine 3 Ekim 2009 tarihinde Nahçivan’da gerçekleşen Türk devletleri zirvesinde Nahçivan Anlaşması ile Türk Konseyi kurulmuştur. Böylece Cenab Prezident’ın teşebbüsü sonucu Türk devletleri liderleri düzenli aralıklarla bir araya gelmeye başlamıştır. 2. Karabağ Savaşından sonra Türk Konseyi, 2021 yılında Türk Devletleri Teşkilatına dönüşmüştür. Türk Devletleri liderlerinin Bakü değil de Türk kapısı Nahçivan’da bir araya gelmeleri derin bir vizyonun göstergesidir.

Ayrıca resmi zirve dışında TDT liderlerinin her yıl gayrı resmi zirvede bir araya gelme önerisi de Cenab Prezident tarafından yapılmıştır.

Böylece Türk Devletleri liderlerine yılda 2 defa bir araya gelme fırsatı yaratılmıştır.

3 ekim 2009 tarihinde Nahçivan’da başlayan yolculuk 21 mayısta Budapeşte’ye uzanmıştır.

Önümüzdeki dönemde Türk devletleri arasında ticaretin artması, gümrük birliğinin gerçekleşmesi, TDT arazisinde insanların kimlik kartlarıyla serbestçe dolaşımlarının sağlanması ve TDT coğrafyasının ortak pazara dönüşmesi beklenmektedir.
İktisadi güç çok önemlidir . İktisadi güç olmadığı zaman siyasi güç de olmaz. İktisadi güç artıkça siyasi güç ve saygınlık de artacaktır.

Türk Devletleri teşkilatı yıldan yıla artan önemli iktisadi güç olmuştur.

Son olarak TDT, ortak soy, kök, ortak tarih ve dil ortak bağlarına dayalı bir teşkilattır. Türk Devletleri Teşkilatı hiçbir ülkeye karşı değildir ve hiçbir ülkeye karşı tehdit değildir ve barış ve işbirliği, iyi komşuluktan yanadır. Bunun en somut kanıdı TDT üyesi ülkelerin, Rusya Federasyonu- Ukrayna arasındaki savaşta yürüttükleri tarafsızlık siyasetidir.
TDT üyesi ülkelerin iki ülke yönelik yürüttükler siyasete bakıldığında barıştan yana olduğu açıkça görülür.

Türk Devletleri Teşkilatı, siyasi, iktisadi ve askeri bir bölgesel bir güç olmuştur. Bölgesel ve küresel barış , fiziki
ve enerji güvenliğine ve kalkınmaya katkıda bulunmayı sürdürmektedir.

TDT, üye devletlerin gösterecekleri müşterek gayret , işbirliği ve dayanışma sonucunda, dünyada söz sahibi ve saygın bir küresel bir güç merkezine dönüşecektir.
Bunun için ortak siyasi, iktisadi, askeri irade mevcuttur. Bu irade her yıl giderek güçlenmektedir.

Bu yıl sonu Azerbaycan’da düzenlenecek resmi zirvede alınacak kararlar Teşkilat önemli bir güç ve boyut kazandıracaktır.

21. Yüzyıl Türk Yüzyılı olacaktır.
Güçümüz birliğimizdedir . Birliğimiz Güçümüzdür .

Ne Mutlu Türk’üm Diyene!

Hulusi KILIÇ
Türkiye’nin Eski Azerbaycan Büyükelçisi
İMZA İB’nin Türkiye Temsilcisi,
Türkiye- Azerbaycan Dostluk, İş Birliği ve Dayanışma Fonu Yönetim Kurulu üyesi