Laçin`de Azerbaycan, Türkiye ve Pakistan zirvesi - Prof. Dr. Aygün Attar`dan değerlendirme

Ay Laçin, Can Laçin…

28 Mayıs Can Azerbaycan için tarihi bir gündür. 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan, dönemin zor koşullarına rağmen bağımsızlığını ilan ederek milli iradesini ortaya koymuştur. Azerbaycan başta olmakla yurt dışındaki tüm temsilciliklerimizde büyük bir coşkuyla kutlanan Bağımsızlık Günümüz yarın üç kardeş ülke liderinin katılımı ile çok daha farklı bir şekilde kutlanacak. İşgalden azad edilen vatan topraklarımızda üçüncü havalimanı açılışı için Azerbaycan, Türkiye ve Pakistan Devlet başkanları Laçin’da buluşacaklar ve böylece bayramımız çifte bayram olacak…

Dünyanın çivisinin çıktığı günümüzde stratejik jeopolitik ve diplomatik açıdan son derece önemli şu birliktelik ve dayanışma resminin Laçin dehlizinden cümle aleme servis edilmesi hem konjonktürel ittifak hem kardeşlik münasebetleri açısından uluslararası ilişkiler uzmanlarınca saatlerce konuşulacak mevzudur.

ABD’nin Çin’e karşı bir denge unsuru olarak Hindistan’ı seçtiği ve Asya-Pasifik bölgesine yönelik güç projeksiyonunda Hindistan’ın başlıca rolü üstleneceğine ilişkin en açık mesajlar verdiği günlerden geçiyoruz. Trump, geçtiğimiz günlerde “dünyanın en büyük ticaret rotalarından biri”nin inşasında birlikte çalışmak için Modi ile anlaştıklarını açıklamıştı. Söz konusu güzergah, Türkiye’yi dışlayan ve eylül 2023’te Hindistan’da yapılan G20 Zirvesi’nde Biden tarafından duyurulan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridorudur ki Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan haklı olarak Hindistan’dan BAE’ye, ardından Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail’i geçerek Avrupa’ya bağlanması öngörülen rotaya “Türkiye’siz bir koridor olmaz. Doğu’dan Batı’ya trafik için en uygun hat Türkiye üzerinden geçmek durumunda” açıklaması ile çok sert tepki göstermiştir. Pakistan’la Hindistan arasında yaşanan karşılıklı saldırılar sonucunda Türkiye ve Azerbaycan’ın Pakistan’ı destekleyen açıklamaları Hindistan’ı her iki ülkenin ticari ürünlerini boykot edecek, turistlerin Türkiye ve Azerbaycan’a rezervasyonlarını iptal edecek kadar kızdırmış bulunmaktadır.

44.günlük Karabağ Savaşı sırasında, öncesinde ve sonrasında Pakistan daim Azerbaycan ‘ın yanında olmuştur. Ermenistan’ı silahlandıran ülkelerden biri olan Hindistan’ın hala eylemsel olarak Güney Kafkasya barışını baltalayan sürecin aktif iştirakçısı olduğundan hareketle yaşananlara bakarsak Azerbaycan Türkiye ve Pakistan‘ın devlet başkanları seviyesinde Laçin havalimanı açılışını çok yönlü okumada fayda vardır. Yunanistan’ın, ABD’nin Çin etkisine karşı Akdeniz’deki yeni stratejisinin merkezine oturtulmak istendiği günlerde, Dedeağaç bölgesinde askeri üssü bulunan ABD’nin bir diğer önemli hedefi olan Selanik Limanına Trump yönetiminin Çin’e karşı “stratejik ortak” olarak konumlandırdığı Hindistan’ın son dönemlerde yoğun ilgi gösterdiği malumdur. Şu yoğun ilgiyi Pakistan’a verdiği destek nedeniyle ilişkilerinin gergin olduğu Türkiye’yi dışarıda bırakarak Avrupa’ya doğrudan bir bağlantı sağlama açısından yapılan stratejik bir hamle olarak okumalı ve Jeopolitik koridorlar istikrar mı getiriyor, yeni gerilimlerin habercisi mi sorusunu sormalıyız. Jeopolitik belirsizliğin arttığı ve büyük güçler arasındaki rekabetin yoğunlaştığı bir dönemde Laçin dehlizinde şu üçlü buluşma anlayan için ciddi mesajdır. Küresel düzende artan parçalanma, süregelen bölgesel rekabetler ve yayılan istikrarsızlık gibi birçok kritik unsur bölgesel aktörlerin çıkarlarını güvence altına almayı zorunlu kılıyor. Azerbaycan, çok kutuplu bir küresel düzeni teşvik etmek için siyasi, ekonomik ve güvenlik konularında çeşitli ittifaklarlarca iş birliğini derinleştirmeyi amaçlıyor.

Çok türlü bağlantılı projeler içerisinde yer alan Azerbaycan, müttefikliğin ötesinde Türkiye ile uluslararası ilişkilerde örneği bulunmayan özel kardeşlik hukukunu esas alsa da ülkesel çıkarlar bazında Türk kamuoyunda duygusal nedenlerle eleştirilere maruz kalan İsrail Azerbaycan stratejik ortaklık politikasını da büyük başarıyla yürütmektedir. Azerbaycan, aynı zamanda İran, Hindistan, Rusya ve Avrupa’yı birbirine bağlamayı amaçlayan Uluslararası Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru gibi girişimlere aktif olarak katılıyor. Asya ile Avrupa arasında Kafkasya’nın en önemli bölgesinde yerleşen Azerbaycan, birçok kilit bölgenin kesişme noktasındaki stratejik konumunun farkında olarak dış politika yürütmektedir. Çeşitli girişimlerden faydalanmak ve ekonomik büyümeyi, ticari ilişkileri ve genel olarak bölgesel istikrarı güçlendirmek için bizzat devlet başkanı Aliyev’in insiyatif alması Azerbaycan’ı elverişli bir konuma getiriyor. Pakistan, hem Azerbaycan ‘ın hem de Türkiye’nin en iyi ilişkiler kurduğu ülkedir. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, 3 Temmuz 2024 tarihinde Astana’da Şanghay İşbirliği Teşkilatı 24. Devlet Başkanları Konseyi vesilesiyle bir araya gelerek Gazze Kıbrıs Keşmir İslamofobi gibi bölgesel ve küresel konuları değerlendirmişlerdi. Pakistan, Karabağ Savaşında Türkiye’den sonra Azerbaycan ‘a en büyük diplomatik ve siyasi desteği veren islam ülkesi olmuştur. Zaferle taçlanan Karabağ Savaşı ve sonrasında Bakü sokaklarında Türkiye ve Pakistan bayraklarının Azerbaycan bayrağı ile birlikte sivil insanlar tarafından göndere çekilmesi halk diplomasisinin sevgiye yönelik tezahürü olmuştur.

Pakistan’la Hindistan arasında yaşanan krizde Azerbaycan ve Türkiye ‘nin Pakistan’a yönelik diplomatik ve siyasi dayanışması çok kıymetli olmuştur. Azerbaycan Türkiye ve Pakistan devlet liderlerinin Bakü’de gerçekleşen ve Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından “İfade özgürlüğü adı altında İslam’a ve Müslümanlara yönelik saldırılar kabul edilemez” diyerek İslam dünyasına “Mevcut küresel tehditler, İslam dünyasının karşı karşıya olduğu yeni sınamalar ve zorluklar, ayrıca İslamofobi eğilimlerinin artması ve dinimizi karalama girişimleri, Müslüman ülkeler arasında dayanışmanın ve birliğin güçlendirilmesini, karşılıklı desteğin gösterilmesini son derece gerekli kılmaktadır. Bütün Müslüman dünyasını rahatsız eden İslamofobi ile mücadele etmek için tek cepheden hareket etmek, bu adaletsizlik ve zararlı eğilimlere karşı birlikte sesimizi yükseltmek gerekmektedir.” çağrısında bulunduğu Azerbaycan ‘ın bu sene üçüncüsüne ev sahipliği yaptığı İslamofobi ile Mücadele Konferansının akabinde Laçin’da bir araya gelmesi de üzerinde ayrıca durulması gereken bir mesajdır.

Uzun yıllar işgal altında kalan toprakların azad edilmesinden sonra kısa sürede üç uluslararası havalanını açma başarısını gösteren Azerbaycan’ı kutluyorum. Göklerden bizleri seyreden şehitlerimizin ruhları şad olmuştur. Güzel Laçin’a ve Azerbaycan Türkiye Pakistan kardeşliğine selam olsun.

Prof.Dr.Aygün Attar