Ülke profili: Azerbaycan

Güney Kafkasya ülkesi Azerbaycan, 1991’de bağımsızlığını ilan eden eski bir Sovyet ülkesi. İlk kez Türkiye’nin tanıdığı Azerbaycan’ın yüzde 20’si, 1992’den beri Ermenistan işgali altında.

Başkenti Bakü olan, nüfusunun çoğunluğunu Azerbaycan Türklerinin oluşturduğu ve Azerbaycan Türkçesinin konuşulduğu Azerbaycan, küresel enerji stratejilerindeki rolü ve Türkiye-Rusya-İran üçgeniyle kültürel ve siyasi bağlantıları nedeniyle Güney Kafkasya siyasetinin önemli aktörlerinden biri konumunda.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmaya başlamasıyla birlikte, 30 Ağustos 1991’de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Meclisi bağımsızlık kararı aldı, bu karar 18 Ekim 1991 tarihinde yürürlüğe konuldu.

Yaklaşık 10 milyon nüfuslu ülkede, 66 rayon (vilayet) ve bir özerk cumhuriyetten (Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti) oluşan bir idari yapılanma var.

Azerbaycan Anayasası’na göre Azerbaycan devleti demokratik, laik ve üniter bir cumhuriyet.

Kuvvetler ayrılığı prensibinin benimsendiği Azerbaycan yönetiminde, yasama yetkisi Milli Meclise, yürütme yetkisi cumhurbaşkanına, yargı yetkisi ise mahkemelere ait.

Bakanlar Kurulunu cumhurbaşkanı atıyor ve Milli Meclis onaylıyor.

Azerbaycan Milli Meclisinde 125 üye var. Milletvekilleri 5 yıl için seçiliyor. 9 Şubat 2020’de yapılan Meclis seçimlerini, görevi 2003’te babası Haydar Aliyev’den devralan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in liderliğini yaptığı Yeni Azerbaycan Partisi (YAP) geçerli oyların yüzde 58’ini alarak kazandı. YAP, Mecliste 72 milletvekiliyle temsil ediliyor.

Dağlık Karabağ sorunu

Azerbaycan’a ait Yukarı Karabağ ve çevresindeki 7 rayon (Azerbaycan topraklarının yaklaşık yüzde 20’si) 1992 yılından beri Ermenistan işgali altında.

Azerbaycan ile yine eski bir Sovyet cumhuriyeti olan komşusu Ermenistan arasında, Erivan yönetiminin işgali nedeniyle aslında 1980’lerin sonunda ortaya çıkan Dağlık Karabağ sorunu, dünyanın hala çözülemeyen çatışmaları arasında yer alıyor.

Türkiye, “dost ve kardeş” ülke olarak nitelendirdiği Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü ve egemenliğini destekleyen ülkelerin başında geliyor.

Ankara, 30 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan Cumhuriyeti’ni 9 Kasım 1991’de tanıyan ilk devlet.

Diplomatik ilişkiler 14 Ocak 1992’de kuruldu ve Bakü’de başkonsolosluk olarak görev yapan Türkiye temsilciliği, büyükelçilik düzeyine yükseltildi. Azerbaycan’da ayrıca Nahçıvan ve Gence Başkonsoloslukları faaliyet gösteriyor.

Azerbaycan’ın da Ankara’daki Büyükelçiliğinin yanı sıra İstanbul ve Kars’ta Başkonsoloslukları mevcut.

İki ülke devlet yetkililerinin göreve geldikten veya sembolik önemi olan gelişmelerin ardından diğer ülkeyi öncelikli ziyaret etme gibi bir geleneği de var.

İkili ilişkilerin daha da güçlendirilmesi için 2010’da cumhurbaşkanları düzeyinde Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) mekanizması kuruldu.

Azerbaycan ile tesis edilen üçlü ve dörtlü mekanizmaların toplantıları, bölgesel istikrar, barış ve refaha katkı sağlayan mekanizmalar.

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki tek kara bağlantısını oluşturan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Ankara’nın Azerbaycan’la ikili ilişkileri açısından ayrı bir yere sahip. Zira Azerbaycan halkı ile doğrudan bağlantı noktası bu.

Türkiye, Karabağ ihtilafının Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü ve egemenliği çerçevesinde, barışçıl yollarla çözülmesi için de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu’nun bir üyesi olarak yoğun çaba sarf ediyor.

Ekonomik durum

Para birimi Manat olan Azerbaycan’ın ticaret ortakları Türkiye, Rusya, İtalya, Hindistan, İsrail ve Romanya.

Azerbaycan ekonomisinin başlıca ihracat kalemleri ham petrol ve türevleri, gıda ürünleri, alüminyum, tekstil.

Ülke, makine ve ekipmanları, otomotiv, tütün mamulleri, tahıl, makine ve aksamı ithal ediyor.

Karşılıklı yatırımlarla güçlenen Türkiye ve Azerbaycan ortaklığında, turizm de önemli bir kalem.