Yeni Çağ Media Qrupu
Kazakistan’da, 19 Mart’da erken Meclis (Parlamento’nun alt kanadı) ve Maslihat (yerel meclis) seçimleri gerçekleştirilecektir. Seçimi, ülke Cumuhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in sistemli olarak gerçekleştirmekte olduğu kapsamlı reformlar zincirinin birer tamamlayıcı halkası olarak değerlendirebiliriz. Bu kapsamda, Kazakistan’da 5 Haziran 2022’de Anayasa’ya değişikliklerin yapılmasını öngören ulusal referandum, 20 Kasım 2022’de Erken Cumhurbaşkanlığı Seçimi, 14 Ocak 2023’de Parlamento’nun üst kanadı Senato seçimi geçekleştirilmiştir. “Tamamlayıcı halka” olarak nitelendirdiğimiz 19 Mart’da gerçekleştirilecek olan erken Meclis (Parlamento’nun alt kanadı) ve Maslihat (yerel meclis) seçimlerinin sonucunda ise “Güçlü Cumhurbaşkanı – Etkin Parlamento – Hesap Veren Hükümet” konseptine uygun olarak ülkenin bir kanun çıkarıcı organı olan Meclis’in etkinliği ve hizmet kalitesini artırılması öngörülmektedir.
Erken Meclis ve Maslihat Seçimlerinin Özelliği ve Önemi
Bizce, Kazakistan’da 19 Mart’ta gerçekleştirilecek erken Meclis (Parlamento’nun alt kanadı) ve Maslihat (yerel meclis) seçimlerinin en belirgin özelliği, parti ve adaylara yönelik seçim şartlarının önceki kampanyalara göre daha kolay ve elverişli, sürecin de kamu eleştirilerine daha açık olmasıdır. Örneğin, yeni şartlar göre, doksan sekiz koltuktan oluşan Meclis’e girecek milletvekilerin yüzde yetmişi siyasi partilerden, yüzde otuzu da tek vekilli bölgelerden seçilecektir. Meclise girmesi için geçilmesi gereken baraj yüzde beş (daha önce yüzde yedi idi) olarak belirlendi. Siyasi partilerin kurulması ve tescili için üye sayısının en az beş bin olması yeterli kabul edildi. Daha önce ise bu yeterlilik sayısı yirmi bin, partilerin bölge temsilci sayısının da altı yüz olması gerekirdi. Diğer bir deyişle, yeni kriterlere göre parti kayıt yeterlilik sayısı dört katına, temsilci sayısı da üç katına düşürüldü. Dolaysıyla, yeni şartlar, Kazakistan’ın politik sahnesine çevre sorunlarını ana gündem olarak seçen “Baytak” (Baytaq) ve girişimciliğe öncülük veren “Respublika” (Respublica) partilerin giriş yapmasına olanak vererek, siyasal görüş ve fikir çoğulculuğun oluşmasını sağladı. Böylelikle, seçime toplam yedi parti: AMANAT (Emanet), Ak Jol (Ak Yol), Auıl (Köy), Kazakistan Halk Partisi, Respublica, Ulusal Sosyal Demokrat Partisi ve Baytak katılmaya hak kazandı.
Yüksek Seçim Kurulu’nun verilerine göre, Meclisteki 98 koltuk için 281 aday parti listesinden, 609 aday da tek vekilli bölgelerden olmak üzere toplam 892 milletvekili adayı yarışıyor. Gençler, kadın ve engelli aday için yüzde 38.1 kotası öngörülen seçimde 223 Maslihat’taki 3415 koltuk için toplam 13 315 aday yarışacak.
Seçimlerde yarışacak milletvekili adayların yaş ortalaması 45.4, 30 yaş altındaki aday sayısı toplam 19, kadınların 80 (yzüde 28.5), erkek adayların toplam sayısı ise 201’dir. Parti listesinden seçime katılacak adaylar, 12 etnik gurupları temsil etmektdir.
Bunun yanısıra, toplam sayısı 525 olan bağımsız adayların nicelik ve niteliği, seçim sürecinin diğer bir belirgin özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer bir deyişle, daha önce çeşitli gerekçelerle resmi kuruluşu onaylanmayan siyasi platform (parti, hareket vs) üye ve temsilcilerin, muhalif görüşteki aktivistlerin Meclis ve Maslihat vekilliğine bağımsız aday olarak katılmaktadır.
Bununla birlikte, seçim kampanyası kapsamında sosyal medya platformları başta olmak üzere konvensyonel medyada da düzenlenmekte olan çeşitli tartışma porgamlarında kimi parti ve adaylara yönelik eleştirlerin açıkça yapıldığını görmek mümkündür. Bizce, şartlı olarak “Eski Kazakistan” döneminde (2022 yılına kadarki dönem) çeşitli siyasi süreçlerde (seçimler başta olmak üzere) görülen haksızlık ve manipülasyonlar dikkate alınırsa, bazı siyasi partilere yönelik eleştirilerin açıkça dile getirilmesi moral ve sosyolojik açıdan oldukça doğaldır.
Konuyu bu açıdan ele aldığımızda, erken Meclis ve Maslihat seçimine yeni kurulan Baytak ve Respublica dahil olmak üzere toplam yedi siyasi partinin yanısıra, muhalif görüşteki onlarca genç aktivistlerin bağımsız milletvekili adayı olarak katılıyor olması, kanaatimizce, ülke yönetiminin “Eski Kazakistan” döneminde gölgede bırakılagelen perspektifli yeni isim ve yüzleri keşfetme, sürece dahil ederek onları kazanma arzusundan kaynaklanmaktadır. Bu, ülke yönetimin seçmen ve kamu karşısında ne kadar dürüst ve şeffaf olduğunun da belirtisidir aynı zamanda. Kaldı ki, ülke yönetiminin sergilemekte olduğu bu davranış biçimi ile iradesi uygar seçim geleneğinin temel ilke ve değerlerindendir.
Erken Meclis ve Maslihat Seçimi Kazakistan’a Ne(ler) Kazandıracak?
Ülke yönetiminin mezkur iradesiyle birlikte seçim süreci, partileri temsilen veya bağısmız olarak katılmakta olan adaylarla ilgili biliglerin değerlendirmesi sonucunda “Erken Meclis ve Maslihat Seçimi Kazakistan’a Ne(ler) Kazandıracak?” sorusunu şu başlıklarla yanıtlayabiliriz:
1. Seçim sonucucunda oluşturulacak yeni Meclis, görüş zenginliğini ve fikir çeşitliliğini sağlayacağı öngörülen yeni siyasi parti ve bağımsız milletvekilleriyle yenilenecek;
2. Meclis’te parti ve bağımsız aday sayısının artması, Meclis’in tüm sosyal gurupları kapsayıcı nitelikte olmasını sağlayacak. Bu, Meclis’e yeni kalite ve fikir çeşitliğini kazandıracak;
3. Partiler arasındaki yeni kalitedeki rekabet, köklü demokratik ilke ve değerleri getirmekle birlikte, sivil toplumun yeni kalitede yapılanmasına temel hazırlayacak;
4. Oluşması varsayılan olumlu tendensyonlar, bir taraftan yönetim politikasındaki kalitenin artmasını sağlarken, diğer yandan (şartlı olarak “Eski Kazakistan” döneminde zayfılayan) sivil toplum ve iktidar arasındaki karşılıklı güven ve iletişimin yeni kalitede yeniden kurulmasını sağlayacak;
5. Yüksek olasılıkla, söz konusu olumlu tendensyonlar önümüzdeki süreçte yönetim birimlerinde yetki ve görevlerin demokratik değerlere aykırı bir şekilde (Miras, klan, özel çıkar odaklı yetkilerin tranziti vs.) trasfer edilmesini durdurarak, yeni kalitedeki ilkesel ve saysal geleneğin oluşmasını sağlayacak.
Sonuç olarak, Kazakistan’da 2022’de meydana gelen “Ocak Olayları”, Kazak toplumunda alışılagelen birtakım kalıp ve değerlerin yeniden gözden geçirilmesini tetikledi. Hem iktidar hem de sivil toplum karşılıklı olarak birbirlerini tamamlayan, her alanda kurumsal ve köklü sistem olarak yeni kaliteye ulaştığı takdirde, hem devlet hem de millet olarak dünyayı çalkalamakta olan Global Belirszilik, Gerçek Ötesi (post-truth) ve Vekalet Savaşları (hybrid warfare) şartlarının tehdit ve sınamalarına karşılık verebileceği konusunda ağır bedel vererek tecrübe edindi. Kazak toplumu için erken Parlamento Meclisi ve Maslihat seçimleri ise, “Güçlü Cumduraşkanı – Etkin Parlamento – Hesap Veren Hükümet” konseptine uygun olarak, ulusça ve üstün başarıyla aşılması gereken sınav olarak karşımızda durmkatadır.
- Nurgali Jusipbay / KAZAKİSTAN
www.yenicag.info